Xuyên tâm liên là gì? Xuyên tâm liên chứa chất gì mà phòng ngừa được Covid?

1. Cây xuyên tâm liên là gì?

Xuyên tâm liên là vị thuốc dân gian được dùng trong y học cổ truyền. Vị thuốc này từng được coi như “thần dược”, được dùng với nhiều công dụng khác nhau. Xuyên tâm liên có vị đắng đặc trưng mà nhiều người nhận định là “đắng đến thấu tim".

Xuyên tâm liên có nhiều tên gọi khác như: Công cộng, Khổ đởm thảo, Hùng bút, Lam khái liên, Cây lá đắng... Đây là vị thuốc thuộc họ Ô rô (Acanthaceae). Vị thuốc này có tên khoa học là Andrographis paniculata (Burm.f.) Nees.

Trong tự nhiên, để nhận biết Xuyên tâm liên, người ta dựa trên các đặc điểm như: thân thảo, có nhiều đốt, lá mọc đối, cuống ngắn, lá hình trứng thuôn dài hay hơi hình mác. Hoa của cây Xuyên tâm liên mọc thành chùm, màu trắng.

Xuyên tâm liên phù hợp với điều kiện khí hậu ở Nam Á, Đông Nam Á, Trung Mỹ, Châu Phi...

Ở Việt Nam, Xuyên tâm liên chỉ còn trồng trong diện tích nhỏ, thu hoạch vào hai tháng mùa thu là tháng 9 và tháng 10. Thanh Hóa và Nghệ An là hai vùng trồng Xuyên tâm liên nhiều nhất.

2. Công dụng của Xuyên tâm liên

Tại Việt Nam có nhiều bài thuốc sử dụng Xuyên tâm liên với công dụng thanh nhiệt, giải độc, hoạt huyết, tiêu thũng, chỉ thống. Đây cũng là một vị thuốc có tác dụng kháng vi khuẩn, virus, nấm, ký sinh trùng.

Xuyên tâm liên được coi là “kháng sinh tự nhiên” bởi nó vừa có tính giảm đau, vừa tăng đề kháng.

Trong y học cổ truyền, vị thuốc Nam Xuyên tâm liên được sử dụng để chữa các bệnh hô hấp thông thường như: cảm cúm, sốt, ho, viêm họng, sưng amidan, viêm phế quản - phổi.

Xuyên tâm liên được đánh giá có hiệu quả trong điều trị nhiều bệnh lý khác như: khí hư, viêm nhiễm đường ruột, viêm đường tiết niệu, viêm âm đạo...

Xuyên tâm liên còn có thể hỗ trợ điều trị các bệnh tiêu chảy cấp tính, tăng huyết áp, thủy đậu, bệnh phong, sốt rét, chữa mụn nhọt, ghẻ lở.... nhờ đặc tính kháng vi khuẩn, virus.

Xuyên tâm liên còn được biết với công có tác dụng chữa bệnh ho do viêm họng, viêm họng cấp do vi khuẩn có sốt.

3. Cách dùng xuyên tâm liên an toàn, hiệu quả

3.1. Các bài thuốc từ Xuyên tâm liên theo dân gian

Theo thầy thuốc y học cổ truyền Thích Tuệ Tâm, Giám đốc Tuệ Tĩnh Đường Liên Hoa (Thừa Thiên - Huế), Xuyên tâm liên sau khi thu hái đem về phơi khô, tán thành bột mịn; ngày uống 3 lần, mỗi lần 2g bột thuốc, uống với nước ấm để phòng ngừa và hỗ trợ điều trị Covid-19.

Cách thứ hai là dùng lá Xuyên tâm liên tươi, rửa sạch để ráo nước rồi đem giã nát, trộn với mật ong trước khi hãm với nước sôi như hãm chè, uống dần trong ngày.

Thầy thuốc Thích Tuệ Lâm cũng lưu ý là Xuyên tâm liên rất đắng và không phải ai cũng uống được. Nấu Xuyên tâm liên thành cao hay bào chế thành dạng viên nang để người dùng nuốt nhanh khi uống là cách hiệu quả hơn.

Ngoài ra có thể dùng Xuyên tâm liên để chữa nhiều bệnh khác:

• Dùng Xuyên tâm liên chữa ho do cảm mạo:  Xuyên tâm liên 12g, địa cốt bì 10g, tang bạch bì 10g, cam thảo 8g sắc với 3 bát nước cô lại còn 1 bát, uống hai lần sáng chiều trong 5 ngày.
• Dùng Xuyên tâm liên chữa viêm amidan: Xuyên tâm liên 12g, mạch môn 12g, kim ngân hoa 12g, huyền sâm 12g sắc với 3 bát nước cô lại còn 1 bát, uống 2 lần sáng chiều trong 9 ngày.
• Dùng Xuyên tâm liên chữa lở ngứa, rôm sảy, mụn nhọt: Một nắm lá Xuyên tâm liên tươi giã nát, trộn với rượu đắp lên chỗ lở ngứa, mụn nhọt. Song song, sắc thuốc gồm các vị kim ngân hoa, lá tre, bèo cái, sài đất, lá trắc bá ngày uống 2-3 lần cho đến khi khỏi thì dừng.
• Dùng Xuyên tâm liên chữa viêm phế quản: Xuyên tâm liên 12g, mạch môn 12g, huyền sâm 12g, vỏ quýt lâu năm 4g, cam thảo 4g sắc 3 bát nước cô lại thành 1 bát uống ngày 2-3 lần trong 9 ngày.

3.2. Gợi ý cách dùng viên uống Xuyên tâm liên

Nếu người bệnh bị ho, sốt, đau họng hoặc chảy nước mũi được khuyên dùng đơn thuốc bình thường là 60mg andrographolide (thành phần chính trong Xuyên tâm liên) mỗi ngày. Tuy nhiên, nếu tình trạng không có tiến triển trong vòng ba ngày, người bệnh nên ngừng sử dụng Xuyên tâm liên và đến ngay cơ sở y tế gần nhất để được thăm khám.

Các nhà nghiên cứu khuyến cáo, không nên sử dụng loại dược thảo này quá 7 ngày. Sử dụng Xuyên tâm liên trong thời gian dài có thể gây tê tay chân, hạ huyết áp và ảnh hưởng tới thận.

3.2. Các khuyến cáo khi sử dụng Xuyên tâm liên

Theo Tổng thư ký Hiệp hội dược liệu TP.HCM, không nên dùng xuyên tâm liên trong thời gian dài hoặc liều lượng nhiều chế phẩm từ andrographolide. Đặc biệt cân nhắc với phụ nữ có thai, phụ nữ cho con bú, những người đang chuẩn bị cho kế hoạch sinh con

Với những người đang dùng thuốc chữa cao huyết áp, chống đông máu warfarin và aspirin giảm đau, những bệnh nhân đái tháo đường đang dùng thuốc hạ đường huyết hoặc những người có vấn đề về thận, gan tuyệt đối không được dùng phối hợp Xuyên tâm liên.

4. Những điều cần biết về cây Xuyên tâm liên

4.1. Xuyên tâm liên có điều trị được Covid-19?

Được biết, gần đây tâm xuyên hương được sử dụng trong bài thuốc Ngọc bình phong tán để điều trị Covid-19 tại Bệnh viện dã chiến số 2 tại Bắc Giang và đạt được kết quả tương đối khả quan trên những bệnh nhân thể nhẹ.

Tuy nhiên, Phó Cục trưởng Cục Quản lý Y Dược cổ truyền Trần Minh Ngọc khuyến cáo người dân không nên tự ý mua thuốc Xuyên tâm liên để sử dụng, đặc biệt với mục đích phòng ngừa Covid-19, chỉ nên sử dụng dưới sự chỉ dẫn của các thầy thuốc.

Theo đó, Cục Quản lý Y Dược cổ truyền vẫn tiếp tục nghiên cứu, thử nghiệm lâm sàng sản phẩm chiết xuất, bào chế từ Xuyên tâm liên nhằm hỗ trợ điều trị bệnh nhân nhiễm Covid-19.

4.2. Tác dụng phụ của Xuyên tâm liên

Vị thuốc dân gian Xuyên tâm liên dù có nhiều công dụng “thần kì” nhưng cũng có thể gây ra các tác dụng phụ như: chán ăn, nhức đầu, sổ mũi, mệt mỏi, tiêu chảy, nôn… Khi sử dụng với liều lượng cao có thể gặp các phản ứng dị ứng nghiêm trọng, tăng men gan...