Don - đặc sản lạ tai, rẻ nhưng không phải muốn là có sẵn ở Quảng Ngãi

Don - một món ăn không những có tên gọi độc đáo và đây còn được coi là nét đẹp ẩm thực của vùng đất Quảng Ngãi. Có thể mỗi người một cách cảm nhận, mỗi người một khẩu vị khác nhau. Thế nhưng, có một điều có thể chắc chắn rằng, những gì mà don mang lại đến các thực khách đều là sự trải nghiệm thú vị có 1-0-2. Mỗi khi có dịp được ghé thăm tới Quảng Ngãi, các du khách lại có dịp được thưởng thức món ăn đặc sắc và vô cùng ngon miệng này.

Nếu như là lần đầu tiên được nghe đến tên món ăn này, có nhiều người sẽ nhíu mày và không thể tưởng tượng được ra hình dáng cũng như hương vị mà don sẽ mang lại. Họ không biết được đây là món khô hay món nước, không biết cách thưởng thức món ăn này như thế nào, không biết don là thực vật hay động vật? Thế nhưng, nếu đã khám phá được món ăn này rồi thì chắc chắn bạn sẽ thêm yêu thích và hiểu hơn và nét đẹp ẩm thực của người dân nơi đây đấy.

Don là thể hai mảnh, thuộc họ nhuyễn. Một vỏ của don có sắc đen nhạt, nửa còn lại thì có màu vàng lợt. Don to chừng móng tay út của người trưởng thành, dài chừng một phân hơn và có dáng giống hình quả trám. Vỏ của don sẽ mỏng hơn so với vỏ của các loại ốc. Phần ruột có sắc vàng và có cả những tua hồng xung quanh. Don mỗi năm chỉ nổi lên 1 lần, còn lại, chúng thường nằm sâu ở dưới cát dày chừng 5 phân. 

Người ta chỉ có thể tìm thấy don ở hai con sông lớn tại Quảng Ngãi là sông Vệ và sông Trà mà thôi. Don thường không sống tụm lại mà sẽ sống rải rác ở khắp nơi như là ở bờ sông, đáy sông hay gần các cửa sông. Nơi mà chúng ưa thích và tập trung đông nhất là ở môi trường đất, cát. Thường thường, cứ mỗi khi tới đợt mùa khô (khoảng tháng 4 tới tháng 5), người dân Quảng Ngãi lại được dịp để đi cào và bắt don. Tuy nhiên, có những năm, mãi tới tận tháng 7 thì don mới xuất hiệu nhiều.

Công cuộc để đào và bắt don thực ra không hề đơn giản một chút nào. Vì don thích sống vùi ở trong đất cát, nên người dân ở đây phải chấp nhận ngâm nước hàng tiếng đồng hồ và cố gắng cào đất, cát thật sâu thì mới có thể bắt được nhiều don. Có những hôm nước lớn, việc đào don còn gặp khó khăn hơn cả mà số lượng don đào được thì lại chẳng được nhiều chút nào.

Để nói về cách thưởng thức don thì quả thực nó cũng đơn giản và chân thật y như con người của miền Trung vậy. Don sau khi được cào về sẽ đem đi ngâm và rửa thật sạch với nước. Tiếp đó, người ta sẽ thả don vào nồi rồi đun cùng với nước cho sôi, dùng đĩa khuấy thật mạnh và đều liên tục. Khi don bắt đầu há miệng thì cũng chính là lúc nước dùng để luộc don đã chứa đựng tất cả những gì quý giá và tinh túy nhất. Phần nước luộc don này sẽ được đựng ra một chiếc nồi khác và nêm lại gia vị cho vừa miệng là được.

Còn về phần don sau khi luộc sẽ lấy ruột. Tiếp đó, người ta sẽ bẻ bánh tráng sống rồi để vào bát. Sau đó đổ nước luộc don vào thịt don vào, bỏ thêm một chút hành lá, hành tây, ớt xiêm, tiêu xay nhuyễn nữa là món ăn đã hoàn thành rồi đó. Chỉ cần đợi tới khi bánh tráng được mềm ra là đã có thể thưởng thức được rồi. 

Và nếu như những du khách nào may mắn, tới Quảng Ngãi vào đúng mùa don thì sẽ có cơ hội để thưởng thức món ăn này. Vào những đợt không phải mùa don, người dân ở đây thường thay thế don bằng hến để chế biến các món ăn. Mặc dù don và hến cùng họ với nhau nhưng trong bát mà có con don sắc vàng cùng những tua hồng xung quanh thì món ăn vẫn hấp dẫn và bắt mắt hơn nhiều.

Có thể nói rằng, mặc dù món don có cách chế biến và cách thưởng thức đơn giản, không quá cầu kỳ mà giá tiền lại chẳng quá đắt đỏ. Nhưng chính từ vị ngọt của don đã níu chân các thực khách dù là khó tính nhất khi ghé thăm vùng đất Quảng Ngãi. Mộc mạc và dân dã là thế, song món canh don này như linh hồn và chứa đựng những nét đẹp nhất về con người và ẩm thực ở nơi đây