Nguồn gốc và ý nghĩa ngày lễ Vu Lan

Một cách tự nhiên, những tấm lòng hiếu thảo được khơi dậy mạnh mẽ nhất vào mỗi dịp Vu Lan báo hiếu. Tuy nhiên, rất ít người biết được nguồn gốc và ý nghĩa ngày lễ Vu Lan từ đâu mà có.

Ngày lễ Vu Lan (15/7 Âm lịch) từ lâu đã trở thành một ngày trọng đại, không thể thiếu trong các hoạt động văn hóa tâm linh của người dân Việt Nam. 

Bắt nguồn từ truyền thuyết Bồ tát Mục Kiền Liên đại hiếu đã cứu mẹ của mình ra khỏi kiếp ngạ quỷ, ngày rằm tháng 7 hàng năm được chọn làm ngày Vu Lan để tưởng nhớ công ơn cha mẹ đã có công nuôi dưỡng.

Theo kinh Vu Lan, Mục Kiền Liên đã tu luyện thành công nhiều phép thần thông. Khi mẫu thân ông là bà Thanh Đề qua đời, Mục Kiền Liên muốn biết tình hình mẹ mình như thế nào nên đã dùng mắt phép nhìn khắp thế gian để tìm. Thấy mẹ vì gây nhiều tội ác mà phải sanh làm ngạ quỷ, bị cực hình nơi cảnh giới địa ngục, thân thể tiêu tụy vì đói khát, ông đã đem cơm cúng dường xuống tận cõi quỷ để dâng mẹ.

Tuy nhiên do đói lâu ngày nên mẹ ông khi ăn đã dùng một tay che bát cơm đi không cho các cô hồn khác đến cướp mất. Vì vậy mà bát cơm lên đến miệng thì bị hóa thành lửa đỏ.

Lúc này, Mục Kiền Liên quay về tìm Phật hỏi cách cứu mẹ, Phật dạy rằng: “Dù ông thần thông quảng đại đến đâu cũng không đủ sức cứu mẹ ông được đâu. Chỉ có một cách nhờ hợp lực của các chư tăng khắp mười phương mới cầu mong cứu được. Ngày rằm tháng bảy là ngày thích hợp để cung thỉnh các chư tăng, hãy sắm lễ cúng vào ngày đó”.

Mục Kiền Liên làm theo lời Phật và giải thoát được mẹ mình. Phật lại day: “Chúng sinh ai muốn báo hiếu cho cha mẹ cũng làm theo cách này.” Kể từ đó, lễ Vu Lan ra đời.

Tuy nhiên, bên cạnh mục đích báo hiếu, lễ Vu lan còn có thêm ý nghĩa khác xuất phát từ nghĩa gốc. 

"Vu Lan" là cách viết tắt của "Vu Lan bồn", tiếng Phạn là "Ullambana". Ullam dịch là "treo ngược", ẩn dụ cho sự thống khổ của người chết, chữ "bồn" tiếng Phạn là "bana" nghĩa là "cứu giúp". Hiểu khái quát, Vu Lan bồn có nghĩa là giải cứu người bị tội thống khổ tột cùng.

Theo quan điểm Phật giáo, mỗi người không chỉ có cha mẹ trong đời này mà còn nhiều cha mẹ trong đời khác, kiếp khác. Chúng ta phải báo hiếu ra tất cả các chúng sinh vì chúng sinh nào cũng có thể là cha ta, mẹ ta. Do đó, “phổ độ chúng sinh” “cứu nhân độ thế” “xá tội vong nhân” là một ý nghĩa tốt đẹp khác của ngày lễ Vu Lan.

Mặc dù xuất phát từ Phật giáo, lễ Vu Lan tại Việt Nam từ lâu đã trở thành nghi thức tâm linh của mọi tầng lớp nhân dân. Đây không chỉ là dịp để mỗi người con thể hiện lòng hiếu kính đối với cha mẹ hiện đời mà còn là "lễ hội" mang ý nghĩa nhân văn “uống nước nhớ nguồn”, cứu độ chúng sinh.

Lòng trân trọng hiếu kính cha mẹ, thờ phụng ông bà tổ tiên, nhớ ơn các anh hùng liệt sĩ chính là sợi dây liên kết giữa người còn kẻ mất, là truyền thống cao đẹp nêu cao tình người của dân tộc Việt.