Mỗi vùng miền của Việt Nam đều có những món ăn riêng biệt phản ánh nét ẩm thực của nơi đó. Có nhiều món, ngoài vùng đó khó thể kiếm được ở nơi khác vì dù nhìn qua na ná giống nhau nhưng nguyên liệu, cách làm và trải nghiệm khi ăn rất khác. Xu xoa của xứ Quảng là trường hợp nhìn quen nhưng khi ăn lại có phần lạ như thế.
Xu xoa hay xoa xoa chính có thể xem là món rau câu, sương sa của người dân xứ Quảng với độ giòn, dai, mát đặc trưng, rất hợp để ăn giải nhiệt, ăn kèm chè. Xu xoa là món ăn vặt gắn liền với tuổi thơ của hầu hết người con xứ Quảng. Ngày hè nóng, thấy gánh xu xoa ghé qua nhà như thấy bà tiên trước mặt, còn nếu má hay chị đi chợ về mua cho bịch xu xoa thì còn gì bằng.
Cùng một món ăn nhưng người Quảng Nam sẽ gọi là xoa xoa còn ở Quảng Ngãi cái tên xu xoa lại phổ biến hơn. Những miếng xu xoa thái miếng hình chữ nhật vừa ăn, khi ăn chan với đường mía nấu gừng. Ngày nóng có ly xu xoa ướp lạnh hay xu xoa thêm đá ăn thì đã vô cùng. Nhiều người bảo xu xoa giống sương sa, nhưng hương vị lại độc đáo, khác lạ hơn hẳn. Đó là nhờ người xứ Quảng kết hợp xu xoa với mật mía lại chính là bí quyết làm nên hương vị thơm ngon cho món ăn chơi này.
Người xứ Quảng có đặc sản đường bát nấu từ mật mía. Loại đường bát này màu nâu, rất cứng nhưng khi nấu ra lại rất thơm, vị ngọt nhưng không khé cổ, thêm chút gừng vào càng ngọt hơn, thơm hơn. Thêm nữa, độ sánh quyện của mật gừng khi chan vào xu xoa sẽ bám được vào từng miếng xu xoa, giúp vị ngọt của món rau câu sâu hơn hẳn so với việc dùng nước đường nấu loãng chan như ở một số nơi.
Xu xoa hay xoa xoa nấu từ rong xu xoa lấy từ vùng biển Quảng Nam, Quảng Ngãi. Cách nấu xu xoa đơn giản thường chỉ cần rửa sạch xu xoa cho rong trắng, bớt cặn rồi đun sôi lên được, tuy nhiên nếu là rong xu xoa Quảng Ngãi, khi nấu rong sẽ tan cùng nước, còn nếu nếu từ rong Quảng Nam, rong chỉ rã ra và người nấu cần qua một bước vắt mạnh tay lấy nước cốt.
Nhưng dù là rong vùng nào, khi nấu xu xoa bắt buộc phải có thêm chanh thì xu xoa mới tan hoặc rã ra để thành xu xoa. Còn nếu đúng cách hơn nữa, người Quảng Nam sẽ dùng lá bứa, một loại lá rừng có vị chua để xu xoa đông cứng. Khi xu xoa đông, chỉ cần đổ ra chậu lớn, thêm nước sạch để bảo quản là người bán có thể thoải mái mang xu xoa đi đến các chợ, rong ruổi trên các con đường làng, đến với những đứa trẻ và cả những người lớn đang háo hức đợi món quà vặt giản dị và thơm thảo.
Dù cần có chất chua rong xu xoa mới thành xu xoa thành phẩm nhưng khi ăn không hề có vị chua. Người xứ Quảng đổ khuôn xu xoa rất lớn, thường là vào bát tô hoặc vào chậu, khi bán sẽ bán cả bát hoặc từng phần lớn. Nhưng tất nhiên người bán cũng bán phần nhỏ bỏ bì (túi nilon) hoặc bây giờ là cốc nhựa để tiện cho tụi nhỏ ăn vặt.
Giống như nhiều món ăn của xứ Quảng, xu xoa rất rẻ, một ly xu xoa thường chỉ 10 ngàn. Còn nếu mua riêng xu xoa theo bát, theo khối còn rẻ hơn nhiều. Có một điểm khá thú vị đó là nếu mua xu xoa bát mang về, thường người bán sẽ bán xu xoa riêng và đường mật riêng.
Xu xoa hay xoa xoa bán nhiều ở cả Quảng Nam và Quảng Nam, từ các điểm du lịch nổi tiếng như Hội An, Lý Sơn cho đến các khu chợ quê. Ngay nay ngoài ăn xu xoa với mật gừng, ngày nay người ta còn có thể cho thêm vào tô xu xoa thạch đen, đậu hũ non (tàu phớ) để phù hợp với xu hướng của người trẻ. Nếu có dịp đến xứ Quảngm đừng quên thưởng thức món giải nhiệt dân dã này nhé!
Bình luận