Làm sao biết trẻ đang nói dối để không mắng oan?

Theo nghiên cứu của chuyên gia Mỹ, trung bình hai tiếng một đứa trẻ 4 tuổi sẽ nói dối một lần. Nói dối là hành vi phổ biến, đặc biệt ở trẻ em. Trang Parents đã liệt kê biểu hiện nói dối của trẻ em trong từng độ tuổi và đưa ra giải pháp khắc phục.

Độ tuổi mới biết đi và trước khi vào mẫu giáo

Tiến sĩ Richard Gallagher, nhà tâm lý học lâm sàng, Giám đốc Viện Nuôi dạy con cái tại Trung tâm Nghiên cứu Trẻ em của Đại học New York, đánh giá trẻ mẫu giáo còn quá nhỏ để biết chính xác nói dối là gì. Chúng chỉ bịa ra những câu chuyện cao siêu bằng trí tưởng tượng phong phú chứ không nói dối.

Theo ông, trẻ ở độ tuổi này không đủ trưởng thành để nhận ra điều gì đó không đúng. Nếu trẻ có biểu hiện nói dối, việc đầu tiên là bạn không nên phản ứng thái quá. Bởi nếu bạn tức giận, trẻ sẽ sợ hãi và tiếp tục nói dối để tránh bị buộc tội, Jane Kostelc, chuyên gia về phát triển trẻ em của Trung tâm Quốc gia Giáo dục bố mẹ, một tổ chức giáo dục phụ huynh ở Mỹ chia sẻ.

Thay vì quát mắng trẻ, hãy tập trung vào những gì đã xảy ra, nói với con mình đã nhìn thấy việc làm của con và đề xuất cách khắc phục với con. Nếu trẻ kể một câu chuyện hoang đường,  bạn có thể hỏi "Đây là chuyện thật hay giả?". Khi trẻ có khả năng thừa nhận mình bịa ra câu chuyện đó thì cả hai có thể cùng nhau bật cười.

Độ tuổi từ 5 - 7 tuổi

Khi bắt đầu đi học, trẻ sẽ nói dối để tránh bị phạt hoặc để có được điều mình muốn. Đôi khi, lý do nói dối lại xuất phát từ việc trẻ sợ làm bạn thất vọng. Khi việc nói dối trở nên có mục đích, lý do, để giải quyết vấn đề này bạn cần tìm hiểu động cơ của trẻ.

Đầu tiên, bạn xem xét phản ứng của trẻ khi đề cập đến việc này, xem liệu bạn có đang kỳ vọng quá cao hoặc áp dụng hình phạt quá nghiêm khắc với trẻ. Bạn hãy cho trẻ hiểu rằng bạn thông cảm với những cảm giác xấu hổ, ngượng ngùng khi làm sai của trẻ. Và nhấn mạnh mọi người đều mắc sai lầm, kể cả chính bạn.

Hãy coi mình là một giáo viên và bạn có nhiệm vụ giải thích cho trẻ hiểu, chứ không phải một cảnh sát làm nhiệm vụ trừng phạt trẻ.

Độ tuổi từ 8 tuổi trở lên

Trẻ ở độ tuổi này khi nói dối trẻ đã có chủ đích hơn khi cố tình "quên" nói với bạn điều gì đó hoặc bỏ sót một vài chi tiết trong câu chuyện. Jane Kostelc nhấn mạnh nếu cho rằng trẻ đang nói dối, bạn nên hỏi trực tiếp trẻ "Điều đó không hợp lý, con có muốn suy nghĩ một chút rồi trao đổi lại không?".

Khi trẻ sẵn sàng thanh minh hoặc kể nốt phần còn lại của sự thật, bạn cần bình tĩnh, không mắng chửi trẻ và tiếp tục trao đổi. Nếu tình cờ phát hiện trẻ đang nói dối với bạn bè để thể hiện bản thân, bạn không nên làm chúng xấu hổ trước mặt bạn bè. Thay vào đó, giả vờ như không biết đến khi chỉ còn bạn và trẻ. Lúc này hãy giải thích rằng chúng không cần phải nói dối để gây ấn tượng, vì là chính mình mới quan trọng.

Hãy nhớ rằng trẻ đang lớn lên và cũng có quyền riêng tư, nếu bạn phản ứng quá gay gắt và xâm phạm đến quyền riêng tư sẽ khiến trẻ càng sợ, nói dối nhiều hơn. Dù đứa trẻ 6 tuổi hay 16 tuổi, khi bạn biết lắng nghe, chia sẻ thì chúng sẽ nói dối it hơn. Trường hợp trẻ nói dối mọi lúc mọi nơi và có những hành vi như ăn cắp, không hối hận về hành vi của mình, bắt nạt người khác bạn có thể đưa trẻ đến gặp bác sĩ, cố vấn học đường hoặc các nhà tâm lý.