Món cháo mối độc đáo từ mối cánh được ví như "tôm bay" của người Cơ Tu

Ẩm thực Việt Nam quả tình vô cùng đa dạng và thú vị. Ngoài những món ăn phổ biến ở mọi miền đất nước còn có những món ăn lạ, chỉ phổ biến hoặc được ưa chuộng ở một bộ phận nhỏ. Những món ăn như vậy có nhiều món là của các dân tộc anh em.

Chẳng hạn người Thái ở Sơn La có món gỏi cá nhảy, món canh thụt đặc sản của đồng bào M'nông hay cháo mối của đồng bào Cơ Tu (người Cơ Tu chủ yếu sống ở Tây Bắc tỉnh Quảng Nam và Tây Nam tỉnh Thừa Thiên Huế).

Mối được đồng bào Cơ Tu dùng để chế biến làm món ăn là mối cánh và còn được ví von là tôm bay vì hương vị thơm ngon của nó. Mối cánh thường xuất hiện nhiều vào khoảng tháng 5, thời điểm mưa dông đầu mùa. Khi đó, người Cơ Tu sẽ bắt mối để chế biến nhiều món ăn, trong đó có món cháo mối (cláp p’chơ). Đây là món ăn thường được những người con rể ở Cơ Tu nấu lên cho bố mẹ vợ để bày tỏ tấm lòng hiếu thảo.

Người Cơ Tu có cách để bắt mối vô cùng thú vị. Khi phát hiện ra mối bay, người ở trong làng sẽ nhanh chóng thắp đèn để cây đèn đó  vào giữa một thay nước lớn rồi đặt chiếc thau đó ra giữa sân nhà. Khi thấy có điểm sáng, mối sẽ thi nhau bay tới rồi sà ngay xuống nước. Khi cánh bị ướt, mối sẽ không thể bay lên được nên sẽ nằm lại ở trong thau.

Ngoài ra, vốn có nhiều kinh nghiệm, trước cơn mưa dông, người Cơ Tu sẽ đi tìm những ụ mối vào đào lỗ sát ổ mối. Cách chỗ mối ra khoảng 40cm, người bao nylon kín, phía dưới lót lá chuối để mối bay không bay lên được mà rơi vào lá chuối, sau đó mang mối về chế biến.

Cách làm mối cánh là dùng  nước sạch rửa mối nhiều lần để mối rụng hết cánh, tuy nhiên khi rửa cần nhẹ tay. Khi cánh đã bung, người ta dùng mối làm sạch nấu cháo và nhiều món khác.

Cách để nấu cháo mối như sau. Trước hết, người ta sẽ đem gạo đi nấu thành cháo cho chín nhừ. Mối đem rang thơm trên bếp. Sau khi cháo đã gần chín thì đổ mối đã được rang vào, chờ cho sôi thì nêm nếm gia vị sao cho vừa miệng là hoàn thành món cháo mối. Cháo mối có vị bùi của gạo, của mối, là món ăn hấp dẫn với người Cơ Tu.

Bên cạnh việc chế biến thành những tô cháo nóng hổi, hấp dẫn thì người Cơ Tu còn có thể chế biến thành mối dầm mắm, mối rang, dầm mối hay bánh mối. Như đã nói, mối cánh được ví như tôm bay nên với mối rang, sau khi rang xong, mối sẽ được cất kín ở trong một chiếc ống lồ ô, treo ở trong gác bếp và lấy ra ăn lai rai hoặc làm mồi nhắm trong những bữa ăn nhậu. Mối dầm mắm hay giã cùng với muối rồi ăn cùng với cơm trắng cũng vô cùng đưa miệng.

Với người Cơ Tu, các món từ mối canh, trong đó có cháo mối đã trở thành một phần tất yếu của văn hoá và đời sống ẩm thực. Tuy nhiên, dù hấp dẫn không phải ai cũng dám thử những món ăn từ mối, đặc biệt là những người kén ăn. Còn bạn, nếu có dịp, bạn có thử món cháo mối của người Cơ Tu hay không?