Sử dụng lông thú giả trong thời trang: Nguyên nhân thật sự có phải bảo vệ môi trường?

Mùa lạnh đến, cũng là lúc lông thú trở thành chất liệu được mọi người ưa chuộng. Nhiều năm trở về đây, lông thú không chỉ đơn giản là chất liệu thời trang, mà còn là châm ngôn sống của nhiều người. Những người yêu động vật và môi trường không ngừng kêu gọi sử dụng lông thú giả để thay thế. Tuy nhiên, đây có phải là nguyên nhân thật sự cho sự xuất hiện chất liệu lông thú giả trong ngành thời trang?

Lịch sử lông thú trong thời trang

Ở thời cổ đại, lông thú được xem là "vũ khí" mạnh nhất để con người chống lại cái lạnh. Thời ấy, người tiền sử chưa biết dệt vải, mà chỉ biết may vá vài thứ đơn giản. Đó chính là da thuộc và lông thú.

Dần dần, các nền văn hoá bắt đầu phát triển. Lông thú bỗng trở thành loại chất liệu vương giả. Ở Ai Cập cổ đại, chỉ có gia đình hoàng tộc và các vị tư tế mới được sử dụng quần áo làm từ da báo, da gấm. Nước Anh thời Trung Cổ (1300 - 1600) từng có chỉ thị: Chỉ giới quý tộc mới có đặc quyền sử dụng các loại da thú quý hiếm nhất, như da báo tuyết, lông cáo và lông chồn ermine.

Lông thú đắt đỏ là điều dễ hiểu. Lúc bấy giờ, con người chưa biết cách chăn nuôi để lấy lông. Việc săn bắn thú ngoài thiên nhiên thì không ổn định. Bên cạnh đó, da của thú hoang nhiều khi không tốt, sản lượng thấp và khan hiếm.

Tới tận những năm 1900, lông thú vẫn là sản phẩm được con người yêu thích. Hình ảnh các minh tinh Hollywood xúng xính trong chiếc áo khoác lông thú dày, ấm áp và mềm mượt chính là hình ảnh đại diện cho cuộc sống xa hoa, thượng lưu mà người người mơ ước bấy lâu. 

Thập niên 1970: Lông thú thật bắt đầu bị tẩy chay

Vẫn trong thế kỷ 20, chỉ sau vài chục năm mà quan điểm về lông thú của con người đã thay đổi hoàn toàn. Vào thập niên 1970, làn sóng hippie được lan toả, thể hiện tình yêu hoà bình, yêu động vật. Từ đó, phong trào chống đối sản phẩm làm từ lông thú cũng bắt đầu diễn ra.

Vào những năm 1970, thế giới ký Hiệp ước quốc tế Bảo vệ động vật quý hiếm (Endangered Species Act 1973). Tháng 3 năm 1980, Hiệp hội quyền thú vật (PETA) cũng được thành lập. Dưới sự thúc đẩy đầy mạnh mẽ của PETA, hàng loạt những cuộc biểu tình quy mô lớn chống đối việc sử dụng lông thú đã diễn ra ở nhiều nước. Trong đó phải kể đến chiến dịch quảng bá năm 1994, khi nhóm siêu mẫu bao gồm Naomi Campbell khoe cơ thể trần trụi bên cạnh dòng chữ: "We'd rather go naked than wear fur" (tạm dịch: Chúng tôi thà để trần còn hơn mặc đồ lông thú).

Sự ra đời của thời trang lông thú giả

Nhìn vào dòng lịch sử bên trên, bạn chắc hẳn sẽ cho rằng lông thú giả xuất hiện vào thời điểm các chiến dịch bảo vệ động vật diễn ra đầy sôi nổi và kiên quyết. Tuy nhiên điều này không đúng. Lông thú giả chỉ xuất hiện với mục đích thương mại, được sáng chế ra để thay thế cho lông thú đắt đỏ. 

Cuối thập niên 1860, lông thú giả lần đầu được nhắc tới trên tạp chí Harper’s Bazaar. Tờ báo này lúc ấy đã có bài viết hướng dẫn cách đan len để tạo hiệu ứng xù xù, mềm mại giống lông thú, tạo phụ kiện nhỏ xinh và các món đồ cho trẻ em. Đương nhiên, thời đó chẳng có gia đình nào mua áo lông thú cho trẻ em cả, bởi chúng lớn quá nhanh để mặc thứ đồ đắt tiền ấy.

Khi đó lông thú giả không hề được giới thời trang xem trọng. Năm 1899, Harper’s Bazaar từng có bài viết mang tên “Tuyệt đối không nên mua thời trang lông thú giả vì đây là món đầu tư thiếu khôn ngoan”. Năm 1912, tờ Vogue cũng cho rằng “lông thú giả sẽ chẳng bao giờ được giới yêu thời trang cao cấp đón nhận”.

Lúc bấy giờ, lông chồn (mink) chính là loại lông thú đắt tiền nhất. Nhiều kẻ vụ lợi từng dùng các loại lông thú rẻ tiền để giả mạo lông thú cao cấp. Ví dụ, lông mèo thay thế cho lông cáo, lông chuột xạ hương thì giả mạo lông chồn. Vào cuối thế kỷ 19, đầu thế kỷ 20, con người đã tìm ra cách tạo nên chất liệu trông giống lông thú mà vẫn mang vẻ sang trọng tương tự. Giống như tờ báo New York Times từng ghi nhận vào năm 1924: "Sẽ luôn có những người tìm cách sản xuất đồ kém chất lượng để giả mạo hàng cao cấp đắt đỏ".

Chất liệu đại diện cho xu hướng "fast fashion" và thời hoàng kim của nhựa

Ngày nay, lông thú giả được giới mộ điệu ca tụng là chất liệu bảo vệ động vật, có chất lượng bền lâu không kém gì lông thú thật. Ấy mà khi mới xuất hiện, nó lại được giới thiệu là thứ có thể thay đổi hàng năm.

Một người đứng đầu hiệp hội lông thú giả từng phát biểu trên tờ Women’s Wear Daily năm 1912 như sau: "Nếu phụ nữ mua lông thú thật thì họ chỉ dám mua một lần trong đời. Mua xong còn phải thường xuyên chi tiền để bảo dưỡng món đồ đắt đỏ ấy. Nhưng lông thú giả thì khác. Nó rẻ tiền, ai thích thì có thể mua bộ cánh mới hàng năm mà không tiếc. Lại còn theo đúng xu hướng mới nữa!".

Tuyên bố này chính là tiền thân của ngành thời trang nhanh (fast fashion). Tại sao bạn phải bỏ tiền ra để mua một món đồ cao cấp đắt đỏ, trong khi cùng số tiền ấy bạn lại có thể mua nhiều đồ khác nhau?

Vào những năm 1950, các loại lông thú giả rẻ tiền xuất hiện rất nhiều trên thị trường. Ban đầu, nó được làm từ len. Nhưng tới thập niên 1950 thì phần lớn lông thú giả được làm từ chất liệu chế tác từ dầu mỏ – polyester, rayon, các sợi tổng hợp gốc nhựa. Người ta cũng đặt những cái tên rất "kiêu kì" cho lông thú giả, như Cloud No. 9, Borgana, Dynasty…

Tương lai của lông thú giả

Có thể thấy lông thú giả ra đời không vì môi trường, mà cũng chẳng phải vì quyền thú vật. Nhưng do ngành thời trang vin vào các lý do trên nên chất liệu này có được vị trí khá vững chắc.

Tuy nhiên, lông thú giả vẫn vấp phải sự phản đối của một số người muốn bảo vệ môi trường. Theo họ, bởi lông thú giả làm hoàn toàn từ dầu mỏ, nên cũng chẳng khác gì chúng ta đang dùng sản phẩm nhựa.

Chính vì lý do đó, hàng loạt các nhà mốt đang quan tâm tới việc tìm ra chất thay thế nhựa an toàn với môi trường để sản xuất sợi lông thú giả. Điều này giống với việc các phòng thí nghiệm có thế chế tạo kim cương tổng hợp, hay thịt nuôi hoàn toàn từ tế bào gốc. Hiện nay, một số công ty đã thành công trong việc tạo nên sợi lông thú giả từ polyester tái chế, hoặc từ chất liệu xơ bỏ đi trong ngành thực phẩm.

Vậy nên lông thú giả có lẽ khó bị đánh bại trong tương lai, bởi lẽ món đồ tượng trưng cho sự xa xỉ sẽ chẳng bao giờ mất đi giá trị. Cũng có thể kết luận rằng lông thú giả là một sáng tạo vĩ đại của thời kỳ công nghệ cao. Nó cho thấy rằng giới khoa học luôn tìm cách bù đắp cho tài nguyên thiên nhiên có giới hạn và đang ngày càng kiệt quệ. Nếu lúc trước chỉ có giới thượng lưu được mặc đồ lông thú, thì giờ đây ai cũng có thể sắm cho mình một chiếc áo lông ấm và mềm mại tương tự, dẫu cho nó không phải là hàng thật.