Xôi tuy không phải là món có thể ăn hàng ngày như cơm nhưng vẫn là một món ăn quan trọng và được người Việt ưa chuộng. Đặc biệt trong những dịp lễ, Tết, cỗ bàn, đĩa xôi là món không thể thiếu.
Các món xôi ở Việt Nam rất phong phú, phổ biến nhất là xôi trắng, xôi đậu xanh, cầu kỳ hơn có xôi ngô, xôi xéo, xôi gấc, xôi vò, xôi ngũ sắc. Mỗi vùng miền lại có những món xôi khác nhau tuỳ theo phong tục, thói quen của nơi đó.
Chẳng hạn ở Cao Bằng, món xôi tiêu biểu không nơi nào có chính là xôi trám, món xôi được nấu chung viới quả trám đen, một loại quả đặc trưng của vùng Đông Bắc như Cao Bằng, Yên Bái, Lạng Sơn. Mùa trám hằng năm là từ khoảng tháng 7 đến tháng 9 âm lịch, khi ấy, tuỳ từng vùng mà người dân sẽ chế biến ra cá món ngon khác nhau, trong đó có xôi trám Cao Bằng.
Xôi trám Cao Bằng, từng được “Hội kỷ lục gia Việt Nam - Tổ chức kỷ lục Việt Nam” công bố là một trong 100 món ăn đặc sản của Việt Nam. Đối với người Cao Bằng, xôi trám chính là món ăn truyền thông và dân dã. Người dân ở nơi đây vẫn thường xuyên làm xôi trám cho gia đình, đặc biệt là ngày rằm, ngày giỗ.
Quả trám đen có 2 loại là trám tẻ và trám bếp. Thường thường, người ta sẽ chọn loại trám nếp để làm xôi vì có vị ngọt, bùi chứ không có bị cứng như loại trám tẻ. Trám nếp phải chọn quả chín nhưng vẫn còn tươi, có màu tím và phần cuống vẫn còn dính nhựa, da bóng, căng, không bị rộp.
Để nấu được xôi trám thì cũng khá kỳ công. Đầu tiên, quả trám phải được rửa thật sạch với nước ấm để loại bỏ hết chất nhựa. Tiếp đó, người ta sẽ đổ nước vào ngập trám rồi bắc lên bếp để đảo tới khi nước nóng già chừng 70 độ C là tắt bếp. Ngâm trám chừng 30 phút tới 1 tiếng. Sau khi được om mềm, ta lại dùng dao để khoanh tròn lại và tách đôi quá trám để lấy cùi và bỏ đi phần hạt.
Gạo để nấu xôi phải là gạo nếp hương thì mới ngon vì loại gạo này có mùi hương rất thơm. Gạo nếp dù cho ở tỉnh nào cũng đều có nhưng ở Cao Bằng thì gạo được cho là ngon nhất là phải là loại là ở Bảo Lạc - loại gạo đặc sản ở Cao Bằng. Gạo nếp hương vò sạch rồi đem ngâm chừng 8 - 10 tiếng. Sau đó, người ta sẽ bỏ gạo vào chõ rồi trộn đều lên cùng với trám và nấu trong 30 phút cho chín tới. Mở nắp vung nồi, ngay lập tức mùi thơm của gạo nếp và trám sẽ khiến cho ai nấy cũng đều bị mê mẩn ngay tắp lự.
Xôi trám khi ăn sẽ có độ dẻo, thơm nhất định, đặc biệt là không bị dính tay khi ăn. Lúc đơm ra đĩa để thưởng thức thì xôi trám sẽ có màu tím hồng bắt mắt. Xôi trám có hương vị ngon nhất là khi được thưởng thức cùng với lạp xưởng Cao Bằng hoặc muối vừng đen. Mùi thơm của hạt gạo nếp hòa quyện cùng với vị béo, bùi, ngậy và nhiều chất dinh dưỡng từ trám rừng, chắc chắn sẽ khiến bạn phải ăn mãi không thôi.
Quả trám đen ngoài xôi thì còn có thể được chế biến thành nhiều món ăn khác nữa như rim với thịt ba chỉ hoặc tóp mơ. Với vị cay nồng của gừng, tiêu, hương vị thơm bùi từ trám đã tạo nên thành một món ngon đặc sản với hương vị riêng biệt, khó lẫn với bất cứ món ăn nào khác.
Nếu như có có hội được dừng chân tại Cao Bằng, chắc chắn các bạn hãy một lần nếm thử hương vị của món xôi trám này để có thể cảm nhận được trọn vẹn từ những miếng xôi đầu tiên. Chắc chắn, ẩm thực xứ Cao Bằng sẽ không để cho các bạn phải thất vọng.
Bình luận